برات چیست

برات سندی تجاری

برات سندی تجاری است که به موجب آن کسی به دیگری دستور می دهد که مبلغ معینی را در زمان مشخص در وجه یا به حواله کردِ شخص ثالث پرداخت کند. دستور دهنده را برات کش ، برات دهنده یا صادر کننده می نامند؛ کسی که به او دستور داده شده است ، برات گیر یا محال ٌ علیه ، و شخص ثالث دارنده نامیده می شود. این سند از مهم ترین اسناد تجاری و در معاملات بین المللی و داخلی از وسایل مهم پرداخت و کسب اعتبار به شمار می رود.کاربرد برات به چک شباهت زیادی دارد و تنها دلیلی که باعث شده از چک عقب بیفتد، امتیازات کیفری و مدنی است که در قانون صدور چک برای چک در نظر گرفته شده است.بسیاری از مردم ترجیح می دهند که پرداخت های خود را از طریق برات انجام دهند، دلیل اینکه از میان روش های مختلف پرداخت، برات انتخاب می شود، مزایای استفاده از این سند تجاری است، کسی که براتی دریافت می کند، مورد حمایت قانون است. او از امتیازاتی برخوردار است که دیگران محروم از آن هستند؛ اما برای استفاده از مزایای برات، باید هوشیار بود و برخی نکات را در نظر داشت.

کارکرد برات

برات وسیله پرداخت در زمان آینده است؛ یعنی بدهکار در مقابل طلبکار با صدور برات، تعهد می کند که در زمان معینی، مبلغ مندرج در آن را شخص ثالثی، به طلبکار یا هر کس دیگری که دارنده برات باشد بپردازد. اینجاست که تفاوت برات با چک مشخص می شود چون چک وسیله پرداخت حال است؛ اما برات وسیله پرداخت در زمان آینده.البته امروز مردم از چک هم برای پرداخت در زمان آینده استفاده می کنند که متاسفانه قانونگذار نیز از این موضوع حمایت کرده و امکان چنین کاری را تقویت کرده است، همین جا باید پیشنهاد کرد که چک و برات هر کدام به کارکرد اصلی خود برگردند و توجه ویه به چک در مقایسه با سایر اسناد تجاری کمتر شود.به کسی که باید وجه برات را در سررسید بپردازد، محال علیه می گویند و کسی که مبلغ برات باید به او پرداخت شود، دارنده نام دارد. ممکن است صادرکننده برات و دارنده آن یک نفر باشند؛ مثلا (الف) براتی صادر کند که در سررسید معین، شخص (ب) مبلغ آن را به خود (الف) بپردازد. ممکن است که پرداخت در سررسید به شخص دیگری مثلا (ج) باشد.برات استفاده های مختلفی دارد و در همه فرض های بالا می تواند استفاده شود، تاریخی را که در برات مشخص می شود و در آن تاریخ، باید وجه برات پرداخت شود، وعده برات می گویند. معمولا زمان پرداخت وجه برات، در تاریخ معینی (روز، ماه و سال مشخص) تعیین می شود؛ اما روش های دیگری نیز برای تعیین سررسید برات وجود دارد.

 تعیین سررسید برات

سررسید برات به روش های مختلفی تعیین می شود، انتخاب روش های مختلف تعیین سررسید برات در رعایت مهلت هایی که در این سند تجاری باید مورد توجه قرار گیرد، موثر است. برات ممکن است به رویت، به وعده از رویت، به وعده از تاریخ معین باشد و نیز ممکن است زمان سررسید در متن برات با تعیین روز، ماه و سال معین شده باشد. برات به رویت، آن براتی است که به محض اینکه ارایه شد، در هر زمانی باشد، باید پرداخت شود. برات به وعده از رویت به این ترتیب است که در آن شرط می شود که مثلا دو هفته بعد از اینکه برات ارایه شد، وجه آن پرداخت شود.در این دو نوع برات، تعیین زمان دقیق پرداخت برات تا حد زیادی به تصمیم دارنده آن مربوط می شود؛ اما در دو نوع دیگر، تاریخ معینی در برات وجود دارد و دارنده برات باید در مهلت های تعیین شده در متن برات مراجعه کند. تعیین زمان پرداخت برات به طرفین این سند تجاری بستگی دارد، اما برای استفاده از مزایای این سند تجاری، باید مهلت های قانونی نیز رعایت شود.

 مهلت مطالبه قبولی و پرداخت برات

 یک وکیل دادگستری به اهمیت مطالبه قبولی در برات اشاره می کند و می گوید: اگر برات به رویت یا به وعده از رویت باشد، وجه آن باید در ایران پرداخت شود، اعم از اینکه برات در ایران صادر شده باشد یا در خارج، دارنده برات مکلف است پرداخت یا قبولی آن را در ظرف «یک سال از تاریخ برات» مطالبه کند. یاسینی در بیان ضمانت اجرای مطالبه قبولی می گوید: دارنده برات اگر این وظیفه را انجام ندهد، برخی حقوق خود را از دست خواهد داد که عبارت است از حق رجوع به ظهرنویسان برات (کسانی که پشت سند برات را به عنوان ضمانت و انتقال امضا کرده اند و مسئولیت تضامنی دارند برای پرداخت آن) و همچنین به صادرکننده برات که وجه برات را به محال علیه رسانده است، نخواهد داشت. وی تاکید می کند: اگر در برات اعم از اینکه در ایران صادر شده یا در خارج برای تقاضای قبولی مدت بیشتری یا کمتری مقرر شده باشد حق دارنده برات باید در همان مدت قبولی برات را تقاضا کند در غیر این صورت حق رجوع به ظهرنویسان و برات دهنده که وجه برات را به محال علیه رسانیده، نخواهد داشت. در صورتی که برات دارای سررسید معینی باشد و نوع چهارم از روش های فوق برای تعیین سررسید برات استفاده شده باشد، دارنده برات باید روز وعده و سررسید وجه برات را مطالبه کند.

 اعتراض به پرداخت نشدن وجه برات

برات، سندی با امتیازات ویه است؛ در صورتی که وجه برات پرداخت نشود، باید برای برخورداری از امتیازات برات در چنین شرایطی اعتراض کرد. خودداری از پرداخت وجه برات باید در ظرف 10 روز از تاریخ سررسید، به وسیله نوشته ای که «اعتراض عدم تادیه» نامیده می شود، معلوم شود. اگر روز دهم تعطیل باشد، اعتراض روز بعد آن به عمل خواهد آمد.دارنده براتی که به علت عدم تادیه اعتراض شده است باید در ظرف «10 روز از تاریخ اعتراض»، پرداخت نشدن وجه آن را به وسیله اظهارنامه رسمی یا مراسله سفارشی دو قبضه به کسی که برات را به او واگذار کرده است، اطلاع دهد. هر یک از کسانی که پشت برات را به عنوان انتقال یا ضمانت امضا کرده اند نیز در ظرف 10 روز از تاریخ دریافت اطلاع نامه فوق، باید آن را به همان وسیله به ظهرنویس سابق خود اطلاع دهد.

مهلت اقامه دعوا

اگر دارنده براتی که باید در ایران پرداخت شود و به علت پرداخت نشدن اعتراض شده است، بخواهد از امتیازات ویه برات استفاده کند، باید در ظرف یک سال از تاریخ اعتراض، اقامه دعوی کند. بنابراین یکی دیگر از مهلت هایی که برای استفاده از امتیازات برات باید رعایت شود، مهلت اقامه دعواست. این مهلت از تاریخ اعتراض به پرداخت نشدن وجه برات آغاز می شود.باید توجه داشت که در مورد برواتی که باید در خارج پرداخت شود، اقامه دعوا ضد برات دهنده یا ظهرنویسان مقیم ایران، در ظرف دو سال از تاریخ اعتراض، باید به عمل آید، دعوای دارنده برات بر ظهرنویسان و همچنین دعوای هر یک از ظهرنویسان (کسانی که پشت برات را به عنوان انتقال یا ضمانت امضا کرده اند) بر ظهرنویس قبل از خود در دادگاه پذیرفته نخواهد شد. علاوه بر آن، پس از انقضای مهلت های فوق، دعوی دارنده و ظهرنویسان بر برات دهنده (صادرکننده) هم پذیرفته نمی شود مشروط بر اینکه برات دهنده ثابت کند در سر وعده وجه برات را به محال علیه رسانده است که در این صورت دارنده برات فقط حق مراجعه به محال علیه خواهد داشت.

مرور زمان

دارنده یک برات، برای استفاده از مزایای آن باید مهلت هایی را رعایت کند که شامل مهلت مطالبه قبولی و پرداخت وجه برات، مهلت اعتراض به پرداخت نشدن وجه آن و مهلت اقامه دعواست. علاوه بر این باید به این موضوع نیز توجه داشت که برای استفاده از مزایای قانون تجارت در استفاده از برات، باید مواظب بود که مرور زمان نیز سپری نشود.هر دعوایی که راجع به برات و سفته باشد پس از انقضای پنج سال از تاریخ صدور اعتراض نامه یا آخرین تعقیب قضایی در دادگاه ها مسموع نخواهد بود مگر اینکه در این مدت، رسما اقرار به دین واقع شده باشد که در این صورت مهلت مرور زمان از تاریخ اقرار محسوب می شود.